Мақалада ҚР өңірлері экономикасының қазіргі жай-күйін мұқият талдау және жекелеген өңірлердің қарқынды дамуын тежейтін проблемаларды анықтау және оларды еңсеру үшін ұсынымдар мен ұсыныстар әзірлеу мақсаты қойылды. Осы мақсатты жүзеге асыру үшін мынадай индикаторлар таңдалды: 1) жалпы өңірлік өнімнің өсу қарқыны; 2) жан басына шаққандағы жалпы өңірлік өнімнің өсу қарқыны; 3) өңірлерді жан басына шаққандағы ЖӨӨ-нің өсу қарқыны бойынша топтастыру; 4) әрбір жұмыспен қамтылған қызметкерге шаққандағы жалпы қосылған құн; 5) ҚР ЖІӨ-дегі жалпы өңірлік өнімнің үлес салмағы; 6) халық табысының өсу қарқыны. Зерттеулер экономикалық талдау және синтез, статистикалық деректердің статистикалық-экономикалық, есептік-конструктивтік және экономикалық интерпретациясы әдістемелерін пайдалана отырып орындалды. Бастапқы статистикалық деректер өңделіп және олардың түпкілікті мәндері кестелік нысанда рәсімделді, көрсеткіштер топтастырылып және оларға қажетті экономикалық қорытындылар жасалды. Зерттеулердің ақпараттық базасын "Ұлттық статистика бюросы", ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің деректері құрады. ҚР өңірлері жалпы қосылған құнның өсу қарқынына қарай топтарға жіктелген, өңірлерді ҚР ЖІӨ-ге қосқан үлесі бойынша саралау мақсатында ҚР жалпы ішкі өнімінің құрылымындағы жекелеген өңірлердің үлес салмағы есептелген. Жекелеген өңірлер экономикасының дамуын тежейтін экономикалық факторлар анықталды және осы кедергілерді еңсеру үшін ұсыныстар берілді. Мәселен, артта қалған және орташа көрсеткіштері бар өңірлерді қарқынды дамыту үшін олардың арасындағы салааралық және өңіраралық экономикалық байланыстарды жақсарту ұсынылады. Осыған байланысты ауыл шаруашылығы өнімдерін дайындаумен, сақтаумен және өңдеумен айналысатын салалардың даму қарқынының төмен дәрежеде болуы, салалараралық қатынастардың өзара үйлесімінің жеткіліксіз екендігін айқындап отыр. Бұл мәселе, әсіресе елдің оңтүстік және оңтүстік-шығыс аймақтарына қатысты. Агроөнеркәсіптік кешенді тасымалдау, сақтау және қайта өңдеу саласына материалдық-техникалық және қаржылық қаражатты көбірек салу ұсынылады.

Елдің азық-түлік қауіпсіздігі ұлттық қауіпсіздік жүйесінің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады және осылайша мемлекеттің экономикалық тұрақтылығы мен саяси тәуелсіздігін, ұлттық мемлекеттік мүдделерге нұқсан келтірмей өз азаматтарының қарапайым бірінші кезектегі қажеттіліктерін қамтамасыз ету қабілетін сипаттайды. Зерттеудің мақсаты – факторлық талдауға негізделген азық-түлік нарығының жағдайын қамтамасыз ету және Қазақстанның азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етудің экономикалық мүмкіндіктерін негіздеу. Халықты азық-түлікпен қамтамасыз ету Қазақстан аймақтарының әлеуметтік-экономикалық дамуының өзекті проблемасы болып қала береді, өйткені ол халықтың азық-түлік тәуелсіздігіне, ғылыми негізделген стандарттарда, қолжетімді бағада және қажетті мөлшерде отандық көздерден азық-түліктің болуын қамтамасыз етуі тиіс. қалыпты өмір сүруді қамтамасыз ету. Азық-түлік нарығының жай-күйін талдау және олардың арасынан халықты азық-түлік өнімдерімен қамтамасыз ету үшін ең оңтайлысын таңдау және тиімді басқару шешімдерін қабылдау елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету стратегиясын құрудағы маңызды міндет болып табылады. Ғылыми зерттеулер статистикалық материалдарды (Қазақстан Республикасының статистикалық мәліметтері), жалпы ғылыми және жеке зерттеу әдістерін пайдалана отырып, АЭК басқару секторлары негізінде жүргізілді. ҚР Ұлттық АСПР талдауының салыстырмалы бюросының негізінде Қазақстандағы азық-түлік қауіпсіздігін дамытудың негізгі тенденциялары анықталды. Бұл ғылыми-зерттеу жұмысында Қазақстанның азық-түлік қауіпсіздігінің даму болашағын анықтауда болжамдық әдістер де пайдаланылды. Ұлттық азық-түлік қауіпсіздігінің жай-күйінің өлшемшарттары халықтың азық-түлікке деген қажеттіліктерін қанағаттандыру деңгейін, сондай-ақ елді азық-түлікпен қамтамасыз етудің тұрақтылық дәрежесін сипаттауы тиіс. Өңірлердің мамандануын, агроөнеркәсіптік кешеннің қалыптасқан аумақтық ұйымдастырылуын, өңдеуші кәсіпорындардың шикізат аймақтарын оңтайландыруды, азық-түлікті өзін-өзі қамтамасыз етудегі қалыптасып отырған өзгерістерді, қазіргі және болашақтағы азық-түлікті тұтынудың оң динамикасын ескере отырып беріледі. Бұл мақалада қауіпсіз және сапалы азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша ұсыныстар берілген.

Бұл мақалада елдің экономикалық азық-түлік қауіпсіздігі күрделі, сонымен қатар мультифакторлық тұжырымдаманы қарастырады, бұл мемлекеттік қауіпсіздіктің барлық басқа бөліктерін дамыту мақсатында материалдық базаны білдіреді. Экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету ел жұмысының негізгі проблемаларының бірі болып саналады, осылайша елдегі көптеген әлеуметтік-экономикалық қиындықтардың пайда болуы, негізінен, Үкіметтің алдын-алу шараларын әзірлемейтіндігімен немесе оларды уақытында орындамайтындығымен байланысты. Үкімет әлемнің азық-түлік қауіпсіздігінің ішкі нарығының міндеттемелерін, сондай-ақ мемлекеттік экономиканың стандартты жұмыс істеуі, елдің халықаралық экономикадағы қарқынды рөлі және мемлекетаралық бәсекеге қабілеттілікті арттыру мақсатында қажетті сыртқы тұрақтылықты қалыптастыру үшін қауіпсіздіктің сенімді деңгейіне кепілдік беруі тиіс. Зерттеу әдістемесі эконометрикалық, аналитикалық және статистикалық талдау әдістеріне негізделген. Зерттеудің құндылығы ауыл шаруашылығына инвестициялау үшін ұсынылатын жобалар бойынша ғылыми зерттеулер жүргізу кезінде алынған деректерді талдауға ықпал ететін инновациялық процестерді басқару моделін әзірлеу болып табылады. Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, әлемдегі ауылшаруашылық саласының инновациялық жағдайы өндірістің айтарлықтай өзгеруімен, ескірген ғылыми-техникалық құрылымдардың үстемдігімен, өнімділіктің төмен деңгейімен, сондай-ақ көптеген аграрлық тауар өндірушілердің тұрақты емес экономикалық орналасуымен сипатталады. Ауыл шаруашылығы бөлімінің шаруашылық жүргізуші субъектілерінің жоғары сапалы шығуының талап етілетін мән-жайларының бірі шаруашылықтың басқа дәрежесі оларды қалыптастырудың инновациялық модификацияларын жасау және жүзеге асыру болып саналады. Мұндай модификацияларды жүзеге асырудың тиімділігі олардың күрделілігіне, сондай-ақ агроэкономикалық тұжырымдамалардың, шаруашылық жүргізуші субъектілердің материалдық-техникалық негіздерінің, сондай-ақ тиісті ұйымдастырушылық-экономикалық элементтердің жұмыс істеу талаптарын сипаттайтын барлық компоненттерді қамту деңгейіне байланысты болатыны сөзсіз. Осылайша, зерттеу нәтижелері азық-түлік қауіпсіздігі адамзаттың әлемдегі өмірін сақтау мен жалғастыруда шешуші рөл атқаратынын көрсетеді.

Органикалық өндіріс принциптерін сақтау мәселесі өзекті болып отырғаны: ГМО өнімдерін, олардың туындыларын, химиялық синтезделген заттарды, бояғыштарды, консерванттарды, хош иістендіргіштерді және т.б. халықтың өмір сүру сапасы мен денсаулығын жақсарту үшін қоспаларды пайдалануды болдырмау. Осы зерттеудің мақсаты халықтың және органикалық өнім нарығының өмір сүру сапасының ағымдағы жай-күйін бағалау, сондай-ақ өмір сапасы мен органикалық өнімді тұтыну арасында байланыс орнату болып табылады. Зерттеудің негізгі міндеттері: Қазақстанда органикалық өнім өндірісін дамыту үшін жағдайларды ашу; халықтың денсаулық сапасы деңгейінің сау органикалық өнімге тәуелділігін белгілеу; тамақ өнімдерінің сапасын арттыру жолдарын және Қазақстан Республикасы халқының органикалық өнімге қажеттіліктерін қанағаттандыруды айқындау болып табылады. Зерттеу нысаны негізгі әлемдік өндірушілердің органикалық өнімдер нарығы болып табылады. Зерттеу пәні-органикалық өнімнің халықтың денсаулығына әсері. Зерттеу әдістері. Жұмыста мақала авторлары экономикалық және статистикалық сияқты және графикалық әдістері қолданды. Зерттеу нәтижелері. Зерттеу өмір сапасы индексінің, Денсаулық сақтау индексінің, тауар айналымының және органикалық өнім өндірушілердің динамикасына талдау жасады. Қорытынды. Жүргізілген зерттеу негізінде: отбасының әрбір мүшесінің физикалық денсаулығын сақтау үшін органикалық өнімнің артықшылықтарын түсіндіру бойынша халықпен жұмысты жандандыру қажет; кең ішкі және сыртқы нарыққа шығу үшін органикалық өнім өндірушілерді ынталандыру жөніндегі жұмысты жалғастыру; органикалық өндірісті нормативтік-құқықтық қамтамасыз ету (стандарттау, өнімді сертификаттау) мәселесін реттеу.

Заманауи жағдайларда, әсіресе дағдарыс барлық елдерді шарпыған кезде, бюджеттеу мәселелерні яғни оларды белгілі бір пән ретінде дамытуда қолдану бұрынғыдан да өзекті. Бюджеттің болмауы қате шешімдер қабылдауға және онымен бірге компанияның даму стратегиясында қате менеджментке әкеледі. Ал дағдарыс кезіндегі қателіктер экономист үшін қымбатқа түседі. Егжей-тегжейлі бюджетті пайдаланудың және оның негізінде жедел бақылауды жүзеге асырудың, жоспарланған іс-шаралардың орындалуының өзектілігі күмән тудырмайды. Стратегияны әзірлеу технологиясын көрсететін бюджеттік басқару есебі бойынша зерттеулердің өзектілігі күмән тудырмайды.Технологиядағы өзгерістер менеджменттің өзгеруіне әкеледі. Мұның барлығы бухгалтерлік есеп пен ақпараттық жүйелерді қалыптастыруға өзгерістер енгізуді талап етеді. Сонымен бірге бухгалтердің рөлі өзгереді, ол даму стратегиясын әзірлеу және жол шаруашылығын күтіп ұстау процесіне қатысады. Осылайша, мақсаттарды жүзеге асыру және басқару стратегиясын жүзеге асыруда табысқа жету үшін өте қажет ақпараттық жүйе қалыптасуда. Басқару есебі мен бюджеттеу негіздері әдетте кәсіпорында шығындарды басқару жүйесін құруды қамтиды. Кәсіпорынның шығындарын оңтайландыру үшін басқаруды қарапайым қысқартуға дейін азайтуға болмайды. Сондай-ақ белгілі бір табысқа, пайдаға жету үшін тиісті қадамдар жасау, қажет болған жағдайда тиісті шараларды қолдану қажет. Іскерлік ауқымда бұл әрбір бөлім деңгейінде шығындарды басқару әрекеттерін түсіндіреді: шығындар орталықтары, кіріс орталықтары, пайда орталықтары және т.б.

Ұлттық инновациялық жүйе инновациялық бизнестің бәсекелестік артықшылықтарына қол жеткізудің ең маңызды факторы болып табылады, ол қажетті ресурстарға, соның ішінде инновациялық жобаларды іске асыру кезінде аса өткір болып табылатын қаржылық ресурстарға қол жеткізуді қамтамасыз етеді. Мақалада қазіргі заманғы кәсіпорындардың қызметінде инновацияның маңыздылығын анықтайтын ұлттық инновациялық жүйенің (ҰИЖ) жұмыс істеуі қарастырылады. Зерттеу барысында ҰИЖ құрылымы, оның жұмыс істеуі талданды, инновациялық жүйенің аймақтық нысандарының белсенділігі анықталды. Даму институтының инновациялық әзірлемелерді қаржыландыру әдістерінің сипаттамасы берілген. Министрліктердің ҒЗТКЖ-ны қаржыландырудағы рөлі вертикальды және Технологиялық даму жөніндегі ұлттық агенттік мен ДАМУ қоры – тігінен белгіленді. Олар инновациялық жүйені дамытуға және отандық кәсіпорындардың инновациялық белсенділігін арттыруға айтарлықтай қолдау көрсетеді. ҰИЖ инфрақұрылымы мен даму институттары ғылыми білімді жаңа технологияларға, өнімдерге, қызметтерге генерациялауды және түрлендіруді жүзеге асырады, сондай-ақ олардың коммерциялануын қамтамасыз етеді. Мақалада ғылыми-техникалық және инновациялық қызмет саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарының бірі технопарктер, технологиялық бизнес-инкубаторлар, технополистер, жоғары технологиялық компаниялар сияқты мамандандырылған инновациялық субъектілерді құру болып табылатыны атап өтілген. Мақалада инновацияның дамуына қолайсыз сипаттағы кемшіліктер де көрсетілген: университет ғылымы мен өндіріс арасындағы байланыстардың дамымауы, банк секторының инновациялық үдерістерді несиелеуден ажыратылуы, жеке капиталдың инновациялық белсенділігінің төмендігі. Зерттеу әдістемесі. Әдістеме ұлттық инновациялық жүйенің бәсекеге қабілеттілігін арттырудың тиімді жолдарын анықтау үшін жүйелеу әдісін, статистикалық-экономикалық талдау және синтездеу, бақылау және фактілерді жинау әдісін пайдалана отырып, салыстырмалы талдауға негізделген. Жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып, бизнес құрылымдары, қаржыландыру көздері және мемлекеттік қолдау экономиканың инновациялық дамуына тікелей әсер етеді деп есептейміз.