Бүгінгі таңда қаржы технологияларын дамыту (бұдан әрі-FinTech) жаңа мүмкіндіктер мен тәуекелдерді қалыптастыра отырып, банк секторына трансформациялық әсер етеді. Бұл зерттеудің мақсаты FinTech дамуының банктік тәуекелдерге, атап айтқанда несиелік тәуекелдің негізгі индикаторы ретінде жұмыс істемейтін несиелер үлесінің көрсеткішіне (NPL Ratio) әсерін бағалау болып табылады. 2019-2023 жылдардағы панельдік деректер негізінде капиталдың жеткіліктілік коэффициенті, өтімділікті жабу коэффициенті, несиелердің депозиттерге қатынасы, сондай-ақ макроэкономикалық индикаторлар (ЖІӨ өсуі және жұмыссыздық деңгейі) сияқты банктік көрсеткіштерді қамтитын көптік регрессиялық талдау жүргізілді. Эмпирикалық нәтижелер FinTech-ті енгізу жұмыс істемейтін несиелердің үлесін айтарлықтай төмендететінін көрсетті, бұл жақсартылған деректерді талдау, қарыз алушыларды бағалау және бизнес-процестерді оңтайландыру арқылы несиелік тәуекелдерді басқару тиімділігінің артуын көрсетеді. Несиелердің депозиттерге қатынасы NPL (β = -0,0308, p = 0,027) көрсеткішімен статистикалық маңызды теріс байланысқа ие, бұл өлшенген несие саясатының маңыздылығын көрсетеді. Бұл ретте макроэкономикалық факторлар, оның ішінде ЖІӨ өсуі мен жұмыссыздық статистикалық маңызды әсер еткен жоқ. Нәтижелер FinTech-тің жаңа реттеуші және операциялық сын-қатерлер туындаған кезде дәстүрлі банктік тәуекелдерді төмендету әлеуетін растайды, бұл цифрландыру жағдайында қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз ету стратегияларын әзірлеу кезінде ескеру қажет. Данное исследование вносит вклад в растущее количество научных работ, посвященных трансформационной роли FinTech в банковской индустрии.

Негізгі құралдар (ОЖ) кез-келген компанияның активтерінің құрылымында басты орын алады, өйткені олар ұйымның негізгі қызметін қамтамасыз етеді. Қаржылық есептіліктің сапасы фа-ны салық және бухгалтерлік есепте бағалау мен танудың дәлдігіне байланысты, сонымен қатар қаржылық нәтижеге және басқару шешімдерін қабылдауға әсер етеді. Зерттеудің мақсаты Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есеп әдіснамасын жетілдіру және есептілікті үйлестіру бойынша ұсыныстар әзірлеу мақсатында ФА-ны бухгалтерлік есепте тану мен көрсетудің теориялық және практикалық аспектілерін талдау және ашу болып табылады.Зерттеу мақсаттарына жету үшін құқықтық және салыстырмалы талдау, логикалық құру, жүйелеу және жалпылау әдістері қолданылды. Зерттеу барысында бухгалтерлік есепте ФА тану тәсілдеріндегі айырмашылықтар анықталды. Зерттеу нәтижелері бойынша келесі негізгі нәтижелер анықталды: бухгалтерлік есепте қаржылық активтерді танудағы айырмашылықтар; амортизация әдістері; активтерді есептен шығару және шығару тәсілдерін біріздендіру қажеттілігі; қаржылық нәтижелерге әсері. Сонымен қатар, мақалада бухгалтерлік есеп мақсаттары үшін FA тұжырымдамасының мәні ашылады. FA бухгалтерлік есепті әзірлеу тиімділігін арттыру бойынша ұсыныстар беріледі. Алайда, көптеген шешілмеген мәселелер қалады, әсіресе активтердің тозуы, олардың құнсыздануы және ұйымның қаржылық көрсеткіштеріне әсері, сондай-ақ тиісті практикалық шешімдерді іздеу, жаңа инновациялық құралдарды енгізу қажеттілігі. Сондықтан осы бағыттағы ғылыми зерттеулерді жалғастыру бізге ФА бухгалтерлік есептің ерекшеліктері туралы түсінігімізді тереңдетуге мүмкіндік береді.

Зерттеу жетекші телекоммуникациялық "Қазақтелеком" компаниясының бес жылдық кезеңдегі (2019-2023) қаржылық көрсеткіштерін бағалау үшін сандық және сапалық әдістемелерді пайдалана отырып, ақша ағындарын басқару тәжірибесін жанжақты бағалауды жүргізеді. Зерттеуге сипаттамалық-аналитикалық тәсілді қолдана отырып, талдау тиімсіздікті анықтау, ықтимал тәуекелдерді анықтау және жақсарту стратегияларын әзірлеу үшін горизонталды қаржылық талдауды, өтімділік коэффициенттерін және қаржылық тұрақтылық көрсеткіштерін біріктіреді. Горизонталды талдау операциялық, инвестициялық және қаржылық қызметтегі уақыт тенденцияларын зерттейді, ал коэффициенттерге негізделген өтімділікті бағалау қысқа мерзімді төлем қабілеттілігін бағалауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, қаржылық тұрақтылық коэффициенттері меншікті капитал мен қарыз арасындағы тепе-теңдікті, операциялық маневрлікті және қаржылық құрылымдардың жалпы тұрақтылығын өлшеу арқылы ұзақ мерзімді тұрақтылық туралы түсінік береді. Алынған деректер "Қазақтелеком" АҚ неғұрлым кешенді және бейімделгіш тәсілді қолдану есебінен өзінің ақша ағындарының тиімділігін арттыра алатынын көрсетеді. Бұған ақша қаражаттарының қозғалысын болжауды жақсарту, шығындарды басқаруды оңтайландыру, қарызға шамадан тыс тәуелділікті азайту және өтімділікті басқару әдістерін жетілдіру кіреді. Зерттеу ақша ағындарын басқарудың белсенді және жан-жақты тәсілі операциялық тұрақтылықты қамтамасыз етіп қана қоймайды, сонымен қатар компанияның экономикалық тұрақсыздықты жеңу қабілетін нығайтады. Ұсынылатын қосымша стратегияларға төлем шарттарын оңтайландыру үшін негізгі жеткізушілермен келісімшарттардың шарттарын қайта қарау, ақша ағынының ықтимал бұзылуын болдырмау үшін тәуекелдерді басқарудың озық құралдарын енгізу және ұзақ мерзімді стратегиялық мақсаттарға сәйкес қаржылық жоспарлау процестерін жетілдіру кіреді.

Жалпыға бірдей білім алуға қол жетімділікті қамтамасыз етуге бағытталған айтарлықтай халықаралық күш-жігерге қарамастан, миллиондаған қыздар әлі де негізгі білім алу жолында жүйелік кедергілерге тап болады. Бұл зерттеу 2000–2025 жылдар аралығында қыздардың мектептегі білім алуындағы гендерлік алшақтықтарға арналған академиялық әдебиеттердегі зерттеу үрдістері мен құрылымдық теңсіздіктерді айқындауға бағытталған. Зерттеу Web of Science Core Collection дерекқоры негізінде библиометриялық талдау тәсілімен жүргізілді. Analyze Results және VOSviewer құралдары тақырыптық кластерлерді, бірлескен авторлық желілерді және дәйексөз алу үлгілерін картаға түсіру үшін қолданылды. Қыздардың бастауыш және негізгі мектептегі білімге қолжетімділігіне қатысты 323 рецензияланған мақала 1083 бастапқы жазбадан іріктеліп алынды. Талдауға білім беру, әлеуметтану және экономика салаларындағы ағылшын тіліндегі жарияланымдар енгізілді. Зерттеу жұмыстарының саны 2000-жылдардың басынан бастап біртіндеп артып, 2015 жылдан кейін күрт өсті. Бұл үрдіс Тұрақты даму мақсаттары (ТДМ 4 – Сапалы білім беру, ТДМ 5 – Гендерлік теңдік) қабылданған кезеңмен сәйкес келеді. Негізгі тақырыптар – жасөспірім жүктілігі, бала неке және репродуктивті денсаулық, әсіресе Сахараның оңтүстігіндегі Африка мен Оңтүстік Азия елдерінде. Зерттеу саласында Глобалдық Солтүстік институттары басым, ал Глобалдық Оңтүстіктегі ғалымдар аз қамтылған. Жұмыстардың 3%-дан аз бөлігі шолу мақалаларына жатады, бұл зерттеу алаңының фрагментарлығы мен синтездің шектеулілігін көрсетеді. Болашақ зерттеулер бағыттары. Глобалдық Оңтүстіктің қатысуын кеңейту, бастауыш білімге назар аудару, ТДМ шеңберін интеграциялау, интерсекционалды тәсілдерді қолдану және контекстке сезімтал, инклюзивті ынтымақтастық арқылы зерттеулердің саясатпен байланысын күшейту қажет.

Мақалада Қазақстанның Шанхай ынтымақтастық ұйымындағы (ШЫҰ) рөлінің эволюциясы 2001–2025 жж. аралығында елдің ұйымға қатысуының экономикалық және институционалдық әсерлеріне баса назар аудара отырып бағаланады. Зерттеудің мақсаты – көпжақты сыртқы саясат пен экономикалық дипломатия құралдарының сауда, инвестициялар және институционалдық бастамалар сияқты өлшенетін нәтижелерге қалай айналғанын зерттеу. Әдіснамалық тұрғыдан зерттеу оқиғаларды талдауға (негізгі шешімдер мен төрағалық ету кезеңдерінің хронологиясы), ШЫҰ коммюникелері мен шешімдеріне және ұлттық стратегияларға контенттік талдау жүргізуге, сыртқы сауда мен тікелей шетелдік инвестицияларға сипаттамалық статистиканы қолдануға, сондай-ақ кезеңдер бойынша салыстырмалы талдауға сүйенеді. Эмпирикалық база 2021–2024 жж. ҚР Ұлттық статистика бюросының сыртқы сауда бойынша ресми деректерін, уәкілетті органдардың баспасөз релиздерін және ШЫҰ-ға мүше мемлекеттер басшыларының саммиттері мен мәлімдемелерінің ашық материалдарын қамтиды. Негізгі нәтижелер: 2023 ж. Қазақстанның сыртқы сауда айналымы 139,8 млрд. АҚШ долларын құрады, бұл 2022 ж. деңгейден 3,2%-ға жоғары; ШЫҰ елдерімен сауда көлемі жылдық есеппен 7,5%-ға өсті; елде ШЫҰ елдерінің капиталы бар 29 мыңнан астам компания және 5 мыңнан астам бірлескен кәсіпорын жұмыс істейді. Мәдени алмасу саласында Қазақстан екіжақты мәдени ынтымақтастықтың маңызды орталығына айналды. Елдің сыртқы саясаты теңгерімді және прагматикалық көпжақтылыққа негізделген және ол ШЫҰ-ны өзінің халықаралық беделін арттыру үшін пайдаланады. Алайда ұйымның құрамының кеңеюі ішкі үйлестіру мәселелерін туындатып, геосаяси бәсекелестікті күшейтеді.