Қазақстанның ұлттық инновациялық жүйесін дамыту және оның бәсекеге қабілеттілігін арттыру мәселелері

Ұлттық инновациялық жүйе инновациялық бизнестің бәсекелестік артықшылықтарына қол жеткізудің ең маңызды факторы болып табылады, ол қажетті ресурстарға, соның ішінде инновациялық жобаларды іске асыру кезінде аса өткір болып табылатын қаржылық ресурстарға қол жеткізуді қамтамасыз етеді. Мақалада қазіргі заманғы кәсіпорындардың қызметінде инновацияның маңыздылығын анықтайтын ұлттық инновациялық жүйенің (ҰИЖ) жұмыс істеуі қарастырылады. Зерттеу барысында ҰИЖ құрылымы, оның жұмыс істеуі талданды, инновациялық жүйенің аймақтық нысандарының белсенділігі анықталды. Даму институтының инновациялық әзірлемелерді қаржыландыру әдістерінің сипаттамасы берілген. Министрліктердің ҒЗТКЖ-ны қаржыландырудағы рөлі вертикальды және Технологиялық даму жөніндегі ұлттық агенттік мен ДАМУ қоры – тігінен белгіленді. Олар инновациялық жүйені дамытуға және отандық кәсіпорындардың инновациялық белсенділігін арттыруға айтарлықтай қолдау көрсетеді. ҰИЖ инфрақұрылымы мен даму институттары ғылыми білімді жаңа технологияларға, өнімдерге, қызметтерге генерациялауды және түрлендіруді жүзеге асырады, сондай-ақ олардың коммерциялануын қамтамасыз етеді. Мақалада ғылыми-техникалық және инновациялық қызмет саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарының бірі технопарктер, технологиялық бизнес-инкубаторлар, технополистер, жоғары технологиялық компаниялар сияқты мамандандырылған инновациялық субъектілерді құру болып табылатыны атап өтілген. Мақалада инновацияның дамуына қолайсыз сипаттағы кемшіліктер де көрсетілген: университет ғылымы мен өндіріс арасындағы байланыстардың дамымауы, банк секторының инновациялық үдерістерді несиелеуден ажыратылуы, жеке капиталдың инновациялық белсенділігінің төмендігі. Зерттеу әдістемесі. Әдістеме ұлттық инновациялық жүйенің бәсекеге қабілеттілігін арттырудың тиімді жолдарын анықтау үшін жүйелеу әдісін, статистикалық-экономикалық талдау және синтездеу, бақылау және фактілерді жинау әдісін пайдалана отырып, салыстырмалы талдауға негізделген. Жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып, бизнес құрылымдары, қаржыландыру көздері және мемлекеттік қолдау экономиканың инновациялық дамуына тікелей әсер етеді деп есептейміз.

1. Dnishev F., Gabdullina A. Problems of post-crisis innovation and technological development of the economy of Kazakhstan // Kazakh Economy vestnik – 2009. – № 4. – 10-18 p.

2. Chelekbai A.D., Abzhalilova K. R. Multichannel source of financing of innovative projects //Qainar Journal of Social Science. – 2022. – Vol. 1. – No. 4. – 94-109 p. https://doi.org/10.58732/2958-7212-2022-4-6-94-109

3. On the draft Law of the Republic of Kazakhstan "On State support of industrial and innovative activities" Resolution of the Government of the Republic of Kazakhstan. – 2011. – No. 1007. Available: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1100001007 (Accessed 18.01.2023)

4. On the approval of the State Program of Industrial and innovative development of the Republic of Kazakhstan for 2020 – 2025. Resolution of the Government of the Republic of Kazakhstan dated December 31, 2019 No. 1050. It became invalid by the Decree of the Government of the Republic of Kazakhstan. – 2022. – No. 508. Available: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1900001050 (Accessed 18.01.2023)

5. Shevchenko E. Analysis of gaps in science, technology and innovation in Kazakhstan. Report within the framework of the UNECE Project. – 2021. – P. 38. Available:https://unece.org/sites/default/files/202103/STI%20gap%20analysis_Kazakhstan_Report_Elena%20Shevchenko_RUS.pdf (Accessed 18.01.2023)

6. Santo B. Innovation as a means of economic development. - Moscow: Progress. – 1990. - 296 p.

7. Drucker F. Innovation and Entrepreneurship: Practice and Principles (1985). Russian-language edition: Business and innovations. – Moscow: Williams, 2007. – 432p.

8. The law of the republic of Kazakhstan. About the state support of innovative activity (with amendments and additions as of 05.07.2011). Available: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=30049965 (Accessed 18.01.2023).

9. Smits R. Innovation studies in the 21st century: Questions from a user's perspective //Technological forecasting and social change. – 2002. – Т. 69. – №. 9. 861-883 p. https://doi.org/10.1016/S0040-1625(01)00181-0

10. Vasin V. A., Mindeli L. E. National innovation system: prerequisites and mechanisms of functioning //Moscow: CISN, 2002. – 142p .

11. Ivanova N. I. National innovation systems //Economic issues. - 2001. – No. 7. – 59-70 p.

12. Baxultanov D.E., Kurmanov N., Kerimkulova M., Syrlybayeva N. Analysis and assessment of the state of innovative development of Kazakhstan// Bulletin of the Treasury. Economic Series. – 2022. – № 3. – 138-150 p. https://doi.org/10.26577/be.2022.v141.i3.13

13. Tulekbayev E. T. Building a national innovation system in Kazakhstan //Innovation. - 2007. – No. 8. – 38-34 p.

14. Fayzullina N. G. National innovation system of China //Fundamental research. - 2015. – Vol. 3. – T. 6. – 628-631 p. Available: https://s.fundamental-research.ru/pdf/2015/6-3/38672.pdf

15. Golichenko O. G. National innovation system: from concept to research methodology //Economic issues. – 2014. – No. 7. – 35-50 p. Available: https://elibrary.ru/item.asp?id=21769787

16. On the approval of the Program for the Development of Innovations and the promotion of Technological modernization in the Republic of Kazakhstan for 2010-2014. Resolution of the Government of the Republic of Kazakhstan. – 2010. – No. 1308. Available: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1000001308 (Accessed 18.01.2023).

17. Oxford Explanatory Dictionary. English-Russian - Moscow: Progress-Academy Publishing House, RGGU Publishing House. – 1995. – 318 p.