Қазақстандағы азық-түлік қауіпсіздігінің факторлық талдауы

Елдің азық-түлік қауіпсіздігі ұлттық қауіпсіздік жүйесінің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады және осылайша мемлекеттің экономикалық тұрақтылығы мен саяси тәуелсіздігін, ұлттық мемлекеттік мүдделерге нұқсан келтірмей өз азаматтарының қарапайым бірінші кезектегі қажеттіліктерін қамтамасыз ету қабілетін сипаттайды. Зерттеудің мақсаты – факторлық талдауға негізделген азық-түлік нарығының жағдайын қамтамасыз ету және Қазақстанның азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етудің экономикалық мүмкіндіктерін негіздеу. Халықты азық-түлікпен қамтамасыз ету Қазақстан аймақтарының әлеуметтік-экономикалық дамуының өзекті проблемасы болып қала береді, өйткені ол халықтың азық-түлік тәуелсіздігіне, ғылыми негізделген стандарттарда, қолжетімді бағада және қажетті мөлшерде отандық көздерден азық-түліктің болуын қамтамасыз етуі тиіс. қалыпты өмір сүруді қамтамасыз ету. Азық-түлік нарығының жай-күйін талдау және олардың арасынан халықты азық-түлік өнімдерімен қамтамасыз ету үшін ең оңтайлысын таңдау және тиімді басқару шешімдерін қабылдау елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету стратегиясын құрудағы маңызды міндет болып табылады. Ғылыми зерттеулер статистикалық материалдарды (Қазақстан Республикасының статистикалық мәліметтері), жалпы ғылыми және жеке зерттеу әдістерін пайдалана отырып, АЭК басқару секторлары негізінде жүргізілді. ҚР Ұлттық АСПР талдауының салыстырмалы бюросының негізінде Қазақстандағы азық-түлік қауіпсіздігін дамытудың негізгі тенденциялары анықталды. Бұл ғылыми-зерттеу жұмысында Қазақстанның азық-түлік қауіпсіздігінің даму болашағын анықтауда болжамдық әдістер де пайдаланылды. Ұлттық азық-түлік қауіпсіздігінің жай-күйінің өлшемшарттары халықтың азық-түлікке деген қажеттіліктерін қанағаттандыру деңгейін, сондай-ақ елді азық-түлікпен қамтамасыз етудің тұрақтылық дәрежесін сипаттауы тиіс. Өңірлердің мамандануын, агроөнеркәсіптік кешеннің қалыптасқан аумақтық ұйымдастырылуын, өңдеуші кәсіпорындардың шикізат аймақтарын оңтайландыруды, азық-түлікті өзін-өзі қамтамасыз етудегі қалыптасып отырған өзгерістерді, қазіргі және болашақтағы азық-түлікті тұтынудың оң динамикасын ескере отырып беріледі. Бұл мақалада қауіпсіз және сапалы азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша ұсыныстар берілген.

1. Дадалко В.А. Продовольственная безопасность как составляющая национальной и экономической безопасности государства // Вестник УГАТУ. 2013. - № 7(60). - С. 17 – 25

2. Маханько, Г.В., Волохатых, А.С. Национальная продовольственная безопасность и продовольственная независимость в условиях санкций / Г.В.Маханько, А.С.Волохатых // Научный журнал КубГАУ. – 2016. - №116(02). С.1-17

3. Resource Revolution: meeting the world’s energy, materials, food, and water needs. [Электронный ресурс] // Официальный интернет-портал 189 McKinsey&Company. Available: http://mckinseyonsociety.com/resource-revolution/ (дата обращения: 01.08.2018).

4. Farzana F.D., Rahman Ah. Sh., Sultana S. et al. Coping strategies related to food insecurity at the household level in Bangladesh // PLoS One. – 2017. – Vol. 12(4). – Р. 1-17.

5. Anderson M., Cook J. Community food security: Practicein need of theory? // Agriculture and Human Values. – 1999. – Vol. 16. – Р. 141-150

6. Ормантаева Г. Продовольственная безопасность в Центральной Азии // Международная экономика. –2011. – № 9. – C. 47-49.

7. Упушев Е.М. Ресурсосбережение и экология: учебное пособие. Алматы: Экономика, 2010.– 320 с.

8. Validation of Food Frequency and Dietary Diversity as Proxy Indicators for Household Food Security: Report submitted to WFP / IFPRI. – Washington DC, 2008. 93 р.

9. Султанбекова Г. Продовольственная безопасность Казахстана: современное состояние и направления обеспечения // Экономика и статистика. 2001. – №1. – С. 42.

10. Байдалинова А.С. Продовольственная безопасность в системе экономической безопасности Казахстана: сущность, оценка и современные тенденции развития. – Астана: АО «Финансовая академия» Министерства финансов РК, 2020. – С. 422–425

11. Нуралиев С.У. Продовольственный рынок: проблемы становления и перспективы развития. – Волгоград: Изд-во Волгогр. гос. ун-та, 2003. – 280 с.

12. Алтухов А.И. Продовольственная безопасность страны: проблемы и возможные пути их решения // Экономика региона, 2008. - № S2. – С.12-13.