Цифрландыру саласындағы гендерлік алшақтықты азайту – Қазақстанның дамуының маңызды факторы

Бұл зерттеу 2015-2024 жылдар аралығындағы Қазақстандағы ақпараттықкоммуникациялық технологияларға (бұдан әрі – АКТ) қол жеткізудегі гендерлік айырмашылықтарды және олардың білім беру мен жұмыспен қамтуға әсерін кешенді талдауға арналған. Зерттеу әдістемесі сипаттамалық статистикалық талдауға, корреляциялық әдістерге және айырмашылық бойынша (DiD) моделіне негізделген. Бұл тәсіл уақыт бойынша гендерлік теңсіздіктің динамикасын салыстыруға және цифрландырудың әйелдер мен ерлер арасындағы әлеуметтік-экономикалық айырмашылықтарға қалай әсер еткенін анықтауға мүмкіндік береді. Нәтижелер гендерлік цифрлық алшақтықтың тұрақты қысқаруын көрсетеді. Ерлер мен әйелдер арасындағы Интернетке қолжетімділік айырмашылығы 2015 жылғы 2,8 пайыздық тармақтан 0,6 п.п. дейін төмендеді. 2024 жылы мобильді технологияларды қолдану әйелдердің пайдасына 15,8 б.б. 2024 жылға қарай (2016 жылы ерлер басымдығы 1,6 б.б.). Корреляциялық талдау Интернетке қолжетімділік пен цифрлық сауаттылық (r > 0,9), сондай-ақ цифрлық дағдылар мен мемлекеттік жұмыспен қамту платформаларына қолжетімділік (ерлер үшін r = 0,88 және әйелдер үшін r = 0,71) арасында күшті оң байланысты анықтады, бұл цифрландырудың еңбек нарығына қатысуды арттыру механизмі ретіндегі рөлін растайды. Әйелдер смартфондар мен онлайн-платформаларды белсенді түрде пайдалана бастады, электронды қызметтер мен мемлекеттік ресурстарға кеңірек қол жеткізе бастады, бұл олардың еңбек нарығына қатысуын және жұмыспен қамтудың ресми жүйесіне енуін жеңілдетті. Сонымен қатар, зерттеу жоғары оқу орындарында гендерлік теңсіздік сақталатынын көрсетті. Нәтижесінде, зерттеу цифрландырудың екі жақты сипатын көрсетеді: ол бір жағынан әлеуметтік инклюзияны арттырады, бірақ екінші жағынан қоғамдағы құрылымдық теңсіздіктің сақталуын арттырады.

1. GSMA. (2022). The Mobile Gender Gap Report 2022. GSM Association. Retrieved June 05, 2025 from https://www.gsma.com/r/wp-content/uploads/2022/06/The-MobileGender-Gap-Report-2022.pdf

2. Hafkin, N., & Huyer, S. (2008). Cinderella or Cyberella? Empowering women in the knowledge society. Kumarian Press.

3. Hilbert, M. (2011). Digital gender divide or technologically empowered women in developing countries? A typical case of lies, damned lies, and statistics. Women’s Studies International Forum, 34(6), 479–489. https://doi.org/10.1016/j.wsif.2011.07.001

4. ILO. (2020). Digital labour platforms and the future of work: Towards decent work in the online world. Geneva: International Labour Organization. Retrieved June 05, wcmsp5/groups/public/%40dgreports/%40dcomm/%40publ/documents/publication /wcms_645337.pdf

5. ITU. (2023). Gender: Annual report 2022–2023. Geneva: International Telecommunication Union. Retrieved June 05, 2025 from https://www.itu.int/highlights-report-activities/2022-2023/digital-society/gender/

6. Mossberger, K., Tolbert, C. J., & McNeal, R. S. (2013). Digital citizenship: The Internet, society, and participation. MIT Press.

7. Kuanova, L., & Anesova, A. (2024). Gender inequality in the labor market of Kazakhstan: Evidence from quality employment. Eurasian Journal of Economic and Business Studies, 68(3), 95–110. https://doi.org/10.47703/ejebs.v68i3.423

8. OECD. (2019). How’s life in the digital age? Opportunities and risks of the digital transformation for people’s well-being. Paris: OECD Publishing.

9. OECD. (2021). Bridging the digital gender divide: Include, upskill, innovate. Paris: OECD Publishing.

10. Ragnedda, M., & Muschert, G. W. (2016). Theorizing digital divides. Publisher: Routledge.

11. Selwyn, N. (2016). Education and technology: Key issues and debates (2nd ed.). Bloomsbury Academic. https://dokumen.pub/education-and-technology-key-issuesand-debates-9781474235914-9781474235921-9781474235952-9781474235938.html

12. Van Dijk, J. A. G. M. (2020). The digital divide. Polity Press.

13. Vasa, L. (2022). Digitalization and gender equality in Central Asia: Employment, education, and social change. Central Asian Economic Review, 24(2), 33–52.

14. World Bank. (2022). COVID-19 pandemic and education: Global disruption and the path to recovery. Washington, D.C.: World Bank.

15. UNESCO. (2021). Technology and education: The digital transformation of learning. Paris: UNESCO.

16. UNDP. (2020). Human development report 2020: The next frontier – Human development and the Anthropocene. New York: United Nations Development Programme.

17. UN Women. (2021). Gender equality during the COVID-19 pandemic: A global analysis. New York: United Nations Women.