Туристік ағындарды басқару арқылы қонақжайлылық индустриясының тұрақтылығы: Түркістан кейсі

Діни және мәдени туризм мұраны сақтау мен қонақжайлылық пен креативті қызметтер саласының өсуін үйлестіретін дестинацияларды дамытудың стратегиялық құралы ретінде қарастырылады. ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұралар тізіміне енген Қожа Ахмет Ясауи кесенесі орналасқан Түркістан (Қазақстан) қасиетті орталықтың тұрақты сұраныс пен жергілікті қызмет көрсету экономикасына әсерін көрсететін көрнекі мысал болып табылады. Мақалада аралас әдіснама қолданылады: туризм мен орналастыру бойынша ресми статистикалық деректерге, келушілердің цифрлық тіркеу журналдарына, айлық және тоқсандық қатарларға негізделген сандық талдау; жартылай құрылымдалған сұхбаттардан алынған сапалық деректер; басқарушылық құжаттаманы талдау. Зерттеудің кеңістіктік фокусы – қасиетті орталық пен оған іргелес қызмет көрсету кластерлері; талдау кезеңі 2018–2025 жж. қамтиды. Маусымдық қатысу профилі екі шарықтау кезеңімен және «аралық» айлармен сипатталады, осы кезеңдерде туристік өнімдерді бағдарламалау және топтамалау келушілердің орташа болу ұзақтығын арттырып, жүктемені теңестіреді. Келушілер ағынының ең жоғары шоғырлануы тар аймақтар мен уақыттарда байқалады; уақыттық слоттарды, алдын ала брондау мен «тыныш сағаттарды» енгізу келушілердің тәуліктік санын азайтпай, олардың біркелкі таралуына ықпал етеді. Қызмет көрсету нысандарының ең жоғары шоғырлануы қасиетті орталық маңында байқалады; экскурсиялар, қолөнер, гастрономия және шағын орналастыру салаларында шағын және орта бизнес (ШОБ) басым. Саясаттың басым бағыттарына келушілер ағынын басқару құралдарын институционалдандыру, мұраны түсіндіру және көптілді контентті дамыту, «тәжірибе белдеуі» шегінде ШОБ әлеуетін қолдау және әкімшілік деректерді интеграциялау арқылы тұрақты мониторинг жүргізу жатады. Мұндай конфигурация мұраның тұтастығын сақтауды Түркістан қонақжайлылық индустриясының орнықты нәтижелерімен үйлестіреді.

1. Angrist, J. D., & Pischke, J.-S. (2009). Mostly harmless econometrics: An empiricist’s companion. Princeton University Press.

2. Bureau of National Statistics. (2024). Bureau of National Statistics of the Republic of Kazakhstan. Retrieved June 30, 2025 from https://stat.gov.kz/en

3. Budovich, L. S. (2023). The impact of religious tourism on the economy and tourism industry. HTS Teologiese Studies/Theological Studies, 79(1), a8607. https://doi.org/10.4102/hts.v79i1.8607

4. Callaway, B., & Sant’Anna, P. H. C. (2021). Difference-in-differences with multiple time periods. Journal of Econometrics, 225(2), 200–230. https://doi.org/10.1016/j.jeconom.2020.12.001

5. Choe, J. (2025). Religious tourism. Tourism Geographies, 27(3-4), 830–839. https://doi.org/10.1080/14616688.2024.2423168

6. Collins-Kreiner, N. (2020). A review of research into religion and tourism: Launching the annals of “religion and tourism”. Annals of Tourism Research, 82, 102892. https://doi.org/10.1016/j.annals.2020.102892

7. Hyndman, R. J., & Athanasopoulos, G. (2021). Forecasting: Principles and practice (3rd ed.). OTexts. https://otexts.com/fpp3/

8. Lam, C., & Furnell, S. (2025). Religious tourism, volunteering, and online footprints: An actor– network theory perspective. Current Issues in Tourism, 28, 1–18. https://doi.org/10.1080/13683500.2025.2511999

9. Qazinform. (2025). Almaty retains title of most visited city in Kazakhstan by international tourists. Retrieved June 30, 2025 from https://qazinform.com/news/almaty-retains-title-of-most-visited-city-in-kazakhstan-by-international-tourists-bf2eb4

10. Pedersen, A. (2002). Managing tourism at World Heritage sites: A practical manual for World Heritage site managers. UNESCO World Heritage Centre. Retrieved June 30, 2025 from https://whc.unesco.org/uploads/activities/documents/activity-113-2.pdf

11. Rinschede, G. (1992). Forms of religious tourism. Annals of Tourism Research, 19(1), 51–67. https://doi.org/10.1016/0160-7383(92)90106-Y

12. Shackley, M. (2001). Managing sacred sites: Service provision and visitor experience. Continuum.

13. STR. (2023). RevPAR vs. TRevPAR. https://str.com/data-insights-blog/RevPAR-vs-TRevPar

14. STR. (2024. What is Revenue per Available Room (RevPAR)? And how to calculate it. https://str.com/data-insights-blog/what-is-revpar

15. Suárez, M. J. A. (2025). Researching links between pilgrimage tourism and rural socio-economic development: The Fisterra-Muxía route (Spain). Journal of Rural Studies. Advance online publication. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2025.103622

16. The Astana Times. (2024). Uzbekistan leads in tourist visits to Kazakhstan. Retrieved June 30, 2025 from https://astanatimes.com/2024/10/uzbekistan-leads-in-tourist-visits-to-kazakhstan/

17. The Astana Times. (2025). How Kazakhstan regulates and sustains expanding tourism sector.Retrieved June 30, 2025 from https://astanatimes.com/2025/05/how-kazakhstan-regulates-and-sustains-expanding-tourism-sector/

18. Timothy, D. J., & Olsen, D.H. (2006). Tourism, religion and spiritual journeys. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203001073

19. UNESCO. (2024). Sustainable Tourism Toolkit. Retrieved June 28, 2025, from https://whc.unesco.org/en/sustainabletourismtoolkit/

20. UNESCO World Heritage Centre. (2024). Mausoleum of Khoja Ahmed Yasawi. Retrieved June 28, 2025, from https://whc.unesco.org/en/list/1103