Сандық процестер мен макроэкономикалық көрсеткіштер арасындағы байланысты бағалау

Цифрландыру құрылымдық өзгерістердің негізгі факторы және тұрақты экономикалық өсудің көзіне айналып, өнімділіктің, жұмыспен қамтудың және инвестицияның жаңа параметрлерін айқындайды. Зерттеудің мақсаты – халықтың цифрлық сауаттылық деңгейі, ұйымдарда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (бұдан әрі – АКТ) пайдалану мен макроэкономикалық көрсеткіштер арасындағы өзара байланысын анықтау. Зерттеу барысында жеті көрсеткіш пайдаланылды, олардың екеуі цифрлық дамуды (халықтың цифрлық сауаттылық деңгейі және ұйымдарда АКТ пайдалану), ал бесеуі экономикалық динамиканы (ЖІӨ, негізгі капиталға инвестициялар, нақты еңбекақы индексі, жұмыссыздық деңгейі және бір жұмыспен қамтылған адамға шаққандағы қосылған құн) сипаттайды. Талдау нәтижелері халықтың цифрлық сауаттылығының өсуі негізгі экономикалық көрсеткіштермен өте жоғары оң корреляцияға ие екенін көрсетті: ЖІӨ-мен (r = 0,934), негізгі капиталға инвестициялармен (r = 0,909) және бір жұмыспен қамтылған адамға шаққандағы қосылған құнмен (r = 0,947). Ал ұйымдарда АКТ пайдалану ЖІӨ (r = –0,205) және инвестициялармен (r = –0,180) әлсіз және ішінара теріс байланыс көрсетеді, бұл адами және технологиялық капитал арасындағы құрылымдық алшақтықты бейнелейді. Осылайша, 2018–2024 жылдар аралығында цифрландыру макроэкономикалық өсудің тұрақты факторы болып, онда шешуші рөлді адами капитал атқарды. Цифрлық трансформацияның тиімділігін арттыру үшін АКТ-ны бизнес-процестерге тереңірек енгізу, инфрақұрылымды дамыту және ұйымдардың басқарушылық жетілу деңгейін күшейту қажет.

1. Bahrini, R., & Qaffas, A. A. (2019). Impact of information and communication technology on economic growth: Evidence from developing countries. Economies, 7(1), 21. https://doi.org/10.3390/ECONOMIES7010021

2. Brynjolfsson, E., & Kahin, B. (2002). Understanding the digital economy: Data, tools, and research. MIT Press.

3. Bukht, R., & Heeks, R. (2018). Defining, conceptualising and measuring the digital economy. Development Informatics Working Paper, 68. University of Manchester. https://doi.org/10.2139/ssrn.3431732

4. Bureau of National Statistics. (2024). Bureau of National Statistics of the Republic of Kazakhstan. Retrieved January 30, 2025 from https://stat.gov.kz/en

5. Castells, M. (1996). The rise of the network society. Blackwell Publishers.

6. Freeman, C., & Soete, L. (2009). Developing science, technology and innovation indicators: What we can learn from the past. Research Policy, 38(4), 583-589. https://doi.org/10.1016/J.RESPOL.2009.01.018

7. Kireyeva, A.A., Satpayeva, Z.T., & Urdabayev, M. (2022). Analysis of the Digital Readiness and the Level of the ICT Development in Kazakhstan’s Regions. Economy of Region, 18(2),464–478. https://doi.org/10.17059/ekon.reg.2022-2-12

8. Negroponte, N. (1995). Being Digital. Knopf Doubleday.

9. OECD (2017). OECD Digital Economy Outlook 2017, OECD Publishing, Paris. https://doi.org/10.1787/9789264276284-en.

10. OECD (2023), Improving Framework Conditions for the Digital Transformation of Businesses in Kazakhstan, OECD Publishing, Paris. https://doi.org/10.1787/368d4d01-en

11. Schwab, K. (2019). The fourth industrial revolution. Currency.

12. Shodiev, T., Turayey, B., & Shodiyev, K. (2021). ICT and economic growth nexus: Case of Central Asian countries. Proceedings of the Social Sciences and Humanities, 1(1), 155-167. https://doi.org/10.21070/PSSH.V1I.37

13. Tapscott, D. (2008). Grown up digital: How the net generation is changing your world. McGraw-Hill.

14. Van Ark, B. (2016). The productivity paradox of the new digital economy. International Productivity Monitor, 31, 3–18.

15. Verma, A., Dandgawhal, P. S., & Giri, A. K. (2023). Impact of ICT diffusion and financial development on economic growth in developing countries. Journal of Economics, Finance and Administrative Science, 28 (55), 27–43. https://doi.org/10.1108/jefas-09-2021-0185

16. World Bank. (2020). World development report 2020: Trading for development in the age of global value chains. World Bank Publications.