Кибербуллинг Қазақстан жасөспірімдері арасындағы әлеуметтік проблема ретінде

   Қазіргі цифрлық әлемде кибербуллинг және онлайн агрессия-бұл жастар мен жалпы қоғамға теріс әсер ететін күрделі мәселелер. Интернет-агрессия, атап айтқанда кибербуллинг, жастардың эмоционалды жағдайы мен әлеуметтік бейімделуіне қатты әсер етеді.

   Зерттеудің мақсаты Қазақстан оқушылары арасында кибербуллингтің ауқымын, нысандары мен салдарын айқындау, сондай-ақ интернет-агрессияның алдын алу мен оған қарсы іс-қимылдың тиімді стратегияларын ұсыну.

   Зерттеуде ғылыми дереккөздердің теориялық талдауы, мектеп оқушыларының сауалнамасы (N = 164) және статистикалық деректерді өңдеу қолданылды. Ақпарат жинау 7-11 сынып оқушыларын қамтитын онлайн сауалнама арқылы жүргізілді. Нәтижелер сауалнамаға қатысқандардың 72 % - ы кибербуллингпен бетпе-бет келген жеке тәжірибесі туралы хабарлағанын көрсетті. Ең көп таралған түрлері қорлау (38 %), жалған ақпарат тарату (27 %), қорқыту және бопсалау (20 %) және қудалау (15 %) болды. Негізгі психологиялық әсерлерге эмоционалды стресс (48 %), белсенділіктің төмендеуі (33 %) және мазасыздық (19 %) жатады. Агрессорлардың анонимділігі және тәулік бойы әсер ету құрбандарға келтірілген зиянды күшейтеді, бұл цифрлық қауіпсіздік саласында жастар аудиториясымен жүйелі жұмыс істеу қажеттілігін көрсетеді. Бұл зерттеудің құндылығы-ол қолданыстағы әдебиеттерді жаңа мәліметтер мен тұжырымдармен толықтырады, бұл психология, білім беру және құқық салаларында одан әрі зерттеулер мен практикалық қолдану үшін негіз бола алады. Жұмыс нәтижелерінің практикалық маңызы бар, өйткені оларды білім беру бағдарламалары мен білім беру бастамаларын құру үшін, сондай-ақ интернеттегі пайдаланушыларды қорғауға бағытталған заңнамадағы өзгерістер бойынша ұсыныстар жасау үшін пайдалануға болады.

1. Могунова М. М. Кибербуллинг как новая опасность // М. Қозыбаев атындағы СҚУ Хабаршысы. - 2021. - № 2(51). – С. 99-102.

2. Арора К.М. Измерение издевательств с помощью контрольного списка "Жизнь в школе" //Пастырская забота в образовании. – 1994. – № 12. – С. 11-15.

3. Бочавер А.А., Хломов К.Д. Кибербуллинг: травля в пространстве современных технологий // Психология. Журнал Высшей школы экономики. - 2021. - № 3. - 177-191 б.

4. Gaffney H., Farrington D.P. Cyberbullying in the United Kingdom and Ireland. 2022, Palgrave Macmillan, Cham. doi: 10.1007/978-3-319-73263-3_5

5. Selkie E.M., Fales J.L., Moreno M.A. Cyberbullying Prevalence among US Middle and High School-Aged Adolescents : A Systematic Review and Quality Assessment // Journal of Adolescent Health. – 2021. - No. 58(2). – P. 125-133.

6. Aizenkot D. Cyberbullying in WhatsApp Classroom Groups among Children and Adolescents: Exposure and Victimization // The Eurasia Proceedings of Educational & Social Sciences. – 2023. – No. 10(1). – P. 1-10.

7. Chatzakou D., Kourtellis N., Blackburn J., De Cristofaro E., Stringhini G., Vakali A.Mean Birds: Detecting Aggression and Bullying on Twitter. – 2017. - Proceedings of the 2017 ACM on Web Science Conference. doi: 10.1145/3091478.3091487

8. Ferguson C.J. Evidence for publication bias in video game violence effects literature : A meta-analytic review// Aggression and Violent Behavior. – 2023. - № 12(4). – P. 470-482

9. Баранов А.А. Психологический анализ причин подросткового кибербуллинга // Вестник Удмуртского университета. – 2015. – № 21(1). – С. 37-41.

10. Kowalski R. M., Giumetti G. W., Schroder A. N., Lattaner M. R. Bullying in the Digital Age : A Critical Review and Meta-Analysis of Cyberbullying Research among // Youth. Psychological Bulletin. – 2014. – No. 140. – P. 1073-1137.

11. Kowalski R.M., Limber S.P. Psychological, Physical, and Academic Correlates of Cyberbullying and Traditional Bullying // Journal of Adolescent Health. – 2013. – No. 53. - S13-S20.

12. Қазақстанның экономикалық белсенді халқы үшін «Курсив» республикалық іскерлік апталығы // [Электронный ресурс]. – Режим доступа: https://kursiv.kz/news/obschestvo/2020-01/pochti-kazhdyy-pyatyy-kazakhstanskiy-podrostok-stanovitsya-zhertvoy-travli

13. Чвякин В.А. Социогенез агрессивных свойств личности подростка и их использование в профилактической деятельности полиции // Полицейская деятельность. – 2014. – № 1. – С. 55-68.

14. Heirman, W., Walrave, M. Cyberbullying: Predicting Victimisation and Perpetratio // Children & Society. – 2011. – No. 25. – P. 59-72.

15. Кодекс РК «Об административных правонарушениях» от 5 июля 2014 года № 235-V ЗРК. [Электронный ресурс]. – Режим доступа: https://adilet.zan.kz/rus/docs/K1400000235