Цифрлық қаржы теориясын дамытудың негізгі бағыттары: кластерлік

   Соңғы жылдары цифрлық қаржы саласы қарқынды дамып, қаржылық технологиялардың (финтех) дәстүрлі қаржы жүйелерін түрлендірудегі өсіп келе жатқан рөлін көрсетеді. Алайда, жарияланымдардың өсіп келе жатқан көлеміне қарамастан, осы саладағы теориялық тәсілдердің құрылымдық эволюциясын жүйелі түрде талдау жеткілікті түрде дамымаған күйінде қалып отыр.

   Зерттеудің мақсаты - библиометриялық және тақырыптық талдау негізінде Цифрлық қаржы саласындағы ғылыми жарияланымдардың негізгі бағыттарын анықтау.

   Осы мақсатқа жету үшін соңғы 20 жылдағы басылымдарды қамтитын Web of Science және Scopus деректеріне библиометриялық талдау жүргізілді. Зерттеу әдістемесі VOSviewer көмегімен терминдер мен зерттеу кластерлерінің бірлескен кездесу желісін визуализациялауды, сондай-ақ жасырын ғылыми бағыттарды анықтау үшін Latent Dirichlet Allocation (LDA) тақырыптық модельдеуді қамтиды. Талдау нәтижелері төрт басым зерттеу кластерін анықтайды: қаржылық шектеулер және бизнестің өсуі; қаржылық қызметтердегі технологиялық инновациялар; экономикалық трансформация және даму; экологиялық тұрақтылық. Қаржылық инклюзияға және финтех-шешімдерді енгізуге айтарлықтай назар аударылғанына қарамастан, пәнаралық ынтымақтастықта олқылықтар байқалады. Бірлескен авторлық талдау ғылыми ынтымақтастықтың үзіндісін көрсетеді, бұл әртүрлі пәндер арасындағы өзара әрекеттесудің жеткіліксіздігін көрсетеді. Нәтижелер жасанды интеллект пен машиналық оқытуды қаржылық технологияларға біріктіруге, экономикалық тұрақтылықты арттырудағы цифрлық қаржының рөлін бағалауға бағытталған қосымша зерттеулердің қажеттілігін көрсетеді.

1. Digital Payments in Portugal // Statista, 2025 [Электронный ресурс] . – Режим доступа: https://www.statista.com

2. The State of Organizations 2023: Ten Shifts Transforming Organizations. McKinsey [Электронный ресурс]. – Режим доступа: https://www.mckinsey.com

3. Value of Investment in Fintech Worldwide from 2014 to 2024, by Investment Type // Statista. – 2025. [Электронный ресурс]. – Режим доступа: https://www.statista.com

4. Zhang P., Wang Y., Wang R., Wang T. Digital Finance and Corporate Innovation: Evidence from China // Applied Economics. – 2024. – Vol. 56. – No. 5. – P. 615–638. doi: 10.1080/00036846.2023.2169242

5. Wei Li on BlackRock's 2024 Outlook, AI Revolution, and Global Trends // S&P Global Ratings. – 2025. [Электронный ресурс]. – Режим доступа: https://www.spglobal.com

6. Fan Y., Chen S. T. Research on the Effects of Digital Inclusive Finance on the Efficiency of Financial Resource Allocation // Frontiers in Environmental Science. – 2022. doi: 10.3389/fenvs.2022.957941

7. Mu G., Liao Z., Li J., Qin N., Yang Z. IPSO-LSTM Hybrid Model forPredicting Online Public Opinion Trends in Emergencies // PLOS ONE. – 2023. – Vol. 18. – No. 10. doi: 10.1371/journal.pone.0292677

8. Ozili P. K. Contesting Digital Finance for the Poor // Digital Policy Regulation and Governance. – 2020. – Vol. 22. – No. 2. – P. 135–151. doi: 10.1108/DPRG-12-2019-0104

9. Zhang P., Wang Y., Wang R., Wang T. Digital Finance and Corporate Innovation: Evidence from China // Applied Economics. – 2024. – Vol. 56. – No. 5. – P. 615–638. doi: 10.1080/00036846.2023.2169242

10. Euclid Collaboration: Mellier Y., Abdurro’uf, Barroso J. A., Achúcarro A., Adamek J., Adam R., Addison G. E., et al. Overview of the Euclid Mission // Astronomy & Astrophysics. – 2024. [Электронный ресурс]. – Режим доступа: https://www.semanticscholar.org/paper/e3e133f6894cf03514a3e626545fbfd46491503e

11. Euclid Collaboration: Scharré L., Hirschmann M., Lucia G., Charlot S., Fontanot F., Spinelli M., Xie L., et al. Optical Emission-Line Predictions of Intermediate-z Galaxy Populations in GAEA for the Euclid Deep and Wide Surveys // Astronomy & Astrophysics. – 2024. [Электронный ресурс]. – Режим доступа: https://www.semanticscholar.org/paper/9f1e834db136b21b17c8366408e75fac0fc1a58a

12. Bernardini D., Bocchi I., Bonato S., Bottalico D., Calderazzo V., Casino C., Castiglione G. N., et al. Guideline Proposal for Pharma Companies to Manage Pharmacovigilance Activities in Digital Media // AboutOpen. – 2022. [Электронный ресурс]. – Режим доступа: https://www.semanticscholar.org/paper/23b6ea2ce2561177b68fb82ba96acaef108378c6

13. Roducing P., Values, Bellomo M., Falotico A., et al. The Impact of Social Demand on the Project: The Inclusive Living for Vulnerable People. – 2020. [Электронный ресурс]. – Режим доступа: https://www.semanticscholar.org/paper/80881b90a9a2cb7d5cbd5b5dd87a623c4f2d5409

14. Revenko L., Revenko N. Global Agricultural Policy Trends: Bridging the Digital Divide // Proceedings of the External Challenges and Risks for Russia in the Context of the World Community’s Transition to Polycentrism: Economics, Finance and Business (ICEFB 2019). – 2019. – P. 115–120. doi: 10.2991/icefb-19.2019.29

15. An Q., Wang Y., Wang R., Meng Q., Ma Y. Research on the Spatial Patterns and Evolution Trends of the Coupling Coordination Between Digital Finance and Sustainable Economic Development in the Yellow River Basin, China // PLOS ONE. – 2024. - № 19(1). – P. e0296868.

16. Khaustova V., Bondarenko D. V., Omarov S., Yudenko Y. V., Yurchenko O. K. Analysis of Research Trends in the Field of Digital Finance Based on Bibliometric Data // Financial and Credit Activity Problems of Theory and Practice. – 2024. – № 4(57). – P. 505-518.

17. Modina M., Fedele M., Formisano A. V. Digital Finance for SMEs and Startups: A Bibliometric Analysis and Future Research Direction // Journal of Small Business and Enterprise Development. – 2024. doi: 10.1108/JSBED-01-2024-0021

18. Karanina E., Skopin D. I. Theoretical Aspect of Digital Finance Development // Ekonomika i Upravlenie: Problemy, Resheniya. – 2023. doi: 10.36871/ek.up.p.r.2023.06.04.001

19. Li J. The Development of Digital Finance and Regional Economic Growth // Highlights in Business, Economics and Management. – 2023. – № 21. – P. 918-923.

20. Li Q. W., Zhang X. Y. Digital Finance Development in China : A Scientometric Review // Heliyon. – 2024. – Vol. 10. – No. 16. – P. e36107.

21. Zhang P., Wang Y. R., Wang R. Y., Wang T. W. Digital Finance and Corporate Innovation: Evidence from China // Applied Economics. – 2024. – Vol. 56. – No. 5. – P. 615–638. doi: 10.1080/00036846.2023.2169242

22. Zhuang R., Mi K., Zhi M., Zhang C. Digital Finance and Green Development: Characteristics, Mechanisms, and Empirical Evidences // International Journal of Environmental Research and Public Health. – 2022. – № 19(24). – P. 16940.

23. Li X., Shen Y., Cheng H., Yuan F., Huang L. Identifying the Development Trends and Technological Competition Situations for Digital Twin : A Bibliometric Overview and Patent Landscape Analysis // IEEE Transactions on Engineering Management. – 2022. – № 71. – P. 1–24. doi: 10.1109/TEM.2022.3166794

24. Mungoli N. Deciphering the Blockchain: A Comprehensive Analysis of Bitcoin’s Evolution, Adoption, and Future Implications // Journal of Electrical Electronics Engineering. – 2023. – Vol. 2. doi: 10.33140/jeee.02.02.09

25. Bharadiya J. P. Artificial Intelligence and the Future of Web 3.0: Opportunities and Challenges Ahead // American Journal of Computer Science and Technology. – 2023. – № 6(2). – P. 74-79. doi: 10.11648/j.ajcst.20230602.14

26. Yuan X. M., Li H. P. Digital Finance Affects the Consumption Path of Urban Digital Finance and Residents: The Expansion of Digital Finance to Consumption from the Perspective of Space Spillover // Journal of the Knowledge Economy. – 2024. – Vol. 15. – № 2. – P. 9903–9903

27. Liu M. Y., Li H. Y., Li C. Y., Yan Z. J. Digital Transformation, Financing Constraints, and Enterprise Performance // European Journal of Innovation Management. – 2023. doi: 10.1108/ejim-05-2023-0349

28. Ji Y., Shi L. N., Zhang S. M. Digital Finance and Corporate Bankruptcy Risk: Evidence from China // Pacific-Basin Finance Journal. – 2022. – Vol. 72. – P. 101731. doi: 10.1016/j.pacfin.2022.101731

29. Li J., Wu Y., Xiao J. J. The Impact of Digital Finance on Household Consumption: Evidence from China // Economic Modelling. – 2020. – Vol. 86. – P. 317–326