Қазақстан Республикасының шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінде гендерлік теңдікті кеңейту мәселелері

Бұл мақала сақтандыру, Ақпараттық технологиялар (ат), маркетинг және автомобиль өнеркәсібі сияқты салаларда егжей-тегжейлі талдаумен Қазақстанның шағын және орта кәсіпорындарында (ШОБ) гендерлік теңдікке жәрдемдесудің көп қырлы сын-қатерлерін зерттейді. Регрессиялық талдауды қолдана отырып, зерттеу гендердің бірнеше кәсіби аспектілерге әсерін мұқият зерттейді: көшбасшылықтағы рөлдер, жалақыдағы айырмашылықтар және отбасылық жағдай. Нәтижелер салалардағы гендерлік теңсіздіктің әртүрлі үлгілерін көрсетеді. Сақтандыру секторында әйел көшбасшылар гендерлік жалақының тікелей алшақтығын көрсете отырып, еркек әріптестерінен айтарлықтай аз алады. Ат саласы әйел мамандарының айқын тапшылығымен сипатталады, бұл техникалық рөлдерге гендерлік жарамдылық туралы басым стереотиптермен түсіндіріледі. Маркетинг саласында жалақының салыстырмалы түрде аз алшақтығы болғанымен, ол әлі де басшылық лауазымдардағы әйелдердің аз өкілдігі мәселесін қамтиды. Ең күрт теңсіздік автомобиль өнеркәсібінде байқалады, мұнда әйелдер аз жалақы алып қана қоймайды, сонымен қатар олардың қабілеттеріне күмән келтіретін қабылдаулар аясында кәсіби артықшылықтардың төмендеуіне ұшырайды. Зерттеу осы диспропорцияларды азайту үшін Үкіметтің де, корпоративтік сектордың да мақсатты араласуының маңызды қажеттілігін көрсетеді. әйелдер көшбасшыларына арналған арнайы оқыту бағдарламаларын қоса алғанда, тең жалақы мен мүмкіндіктерді қамтамасыз ететін саясаттармен бірге шаралар кешені ұсынылады. Бұл зерттеу Қазақстанның ШОБ ландшафтында әйелдер кездесетін жүйелік кедергілерді жоюға стратегиялық және бірлескен көзқарасты шақыра отырып, гендерлік теңдік бойынша кеңірек дискурсқа үлес қосады.

1. Ryskaliyev, D., Mirzaliyeva, A., Tursynbayeva, G., Muratova, E., Buribayev, Y. & Khamzina, Z. Gender inequality among employees in Kazakhstan //The Lawyer Quarterly. – 2019. – Т. 9. – №. 4.. Retrieved from: https://tlq.ilaw.cas.cz/index.php/tlq/article/viewFile/370/364

2. Khamzina, Z., Buribayev, Y., Yermukanov, Y. & Alsurazova, A. Is it possible to achieve gender equality in Kazakhstan: Focus on employment and social protection //International Journal of Discrimination and the Law. – 2020. – Т. 20. – №. 1. – С. 5-20. https://doi.org/10.1177/1358229120927904

3. Buribayev Y. A., Khamzina Z. A. Gender equality in employment: The experience of Kazakhstan //International Journal of Discrimination and the Law. – 2019. – Т. 19. – №. 2. – С. 110-124. https://doi.org/10.1177/1358229119846

4. Yanovskaya, O., Mouly, P., Nazyrova, G. & Salimzhanova, A. Women’s unpaid work as a factor of gender inequality: A case of Kazakhstan //Asian Journal of Business Environment. – 2020. – Т. 10. – №. 2. – С. 17-21. https://doi.org/10.13106/jbees.2020.vol10.no2.17

5. Khairullayeva, V., Sarybayev, M.Kuzembayeva, A., Yermekbayev, A. & Baikushikova, G. Gender Policy in Kazakhstan //Journal of International Women's Studies. – 2022. – Т. 24. – №. 1. – С. 25.

6. Roshchin, S. & Yemelina, N. Gender Differentiation In Wages In Kazakhstan //Higher School of Economics Research Paper No. WP BRP. – 2020. – Т. 240. – С. 121- 143. https://doi.org/10.2139/ssrn.3751045

7. Kudebayeva A. General Trends in Gender Inequality in Post-Soviet Central Asia //Post-Soviet Women: New Challenges and Ways to Empowerment. – Cham: Springer International Publishing, 2023. – С. 93-114. https://doi.org/10.1007/978-3-031-38066-2_5

8. Maltseva E. Women’s political empowerment in post-soviet Kazakhstan //Gendering post-soviet space: Demography, labor market and values in empirical research. – 2021. – С. 333-357. https://doi.org/10.1007/978-981-15-9358-1_15

9. Kireyeva A. A., Kenzhegulova G. K., Rajkhan O. Gender equality and women participation in government: The case of Kazakhstan //Экономика: стратегия и практика. – 2021. – Т. 16. – №. 2. – С. 197-205. https://doi.org/10.51176/1997-9967- 2021-2-197-205

10. Meurs M. et al. Gender Regime and Women’s Employment in Kazakhstan //Comparative Economic Studies. – 2021. – Т. 63. – С. 603-622. https://doi.org/10.1057/s41294-021-00173-0

11. Nugmanova M. Enhancing Quality of Higher Education and Employability in Kazakhstan: Gender Aspects //Education, Human Rights and Peace in Sustainable Development. – 2019. – С. 37. https://doi.org/10.5772/intechopen.90340

12. Kozhakmetova, D. Why do women remain underrepresented in politics in Kazakhstan? //Norwegian Journal of Development of the International Science. – 2022. – №. 93. – С. 64-71. https://doi.org/10.5281/zenodo.7121188

13. Tourtellotte L. In Search of Shelter: Precarity, Protest, and Pronatalism among Laboring Women in Kazakhstan //International Labor and Working-Class History. – 2023. – Т. 103. – С. 81-102. https://doi.org/10.1017/S0147547923000170

14. World Bank. Gender data portal, 2023. Retrieved from https://genderdata.worldbank.org/countries/kazakhstan/

15. Nurtazina, R. & Serikzhanova, A. Women’s participation in the political life of Kazakhstan: regulatory aspects. Bulletin of L. N. Gumilyov Eurasian National University. – 2023. – № 3(144). – С. 93-100. https://doi.org/10.32523/2616-6887/2023- 144-3-93-100

16. Vaigorova, L., Kumar, Y. & Baktybayev, B. (2021). Social media activism movement in Kazakhstan on issues of rape and sexual abuse //Economics. – 2021. – №74. – С. 108-116. Retrieved from: http://repository.apa.kz/xmlui/handle/123456789/651